سیر مطالعات

1) هویت نوجوان (Identity) – ستون نظری کلاسیک

این‌ها «هویت نوجوان» را برایت قابل اندازه‌گیری و پژوهش‌پذیر می‌کنند:

• Erik Erikson – Identity: Youth and Crisis (1968): متن مادرِ مفهوم «بحران هویت» در نوجوانی. (Google Books)

• James Marcia (1966) – “Development and validation of ego-identity status”: مدل وضعیت‌های هویت (Achievement/Moratorium/Foreclosure/Diffusion) برای پژوهش تجربی. (Internet Archive)

اگر رویکرد تو «روایت هویتی» است، این مسیر را هم در ادامه اضافه کن (برای پروژه‌های AI و نوشتار نوجوان بسیار کاربردی است):

• حوزه «narrative identity» به‌عنوان چارچوب روش‌شناختی (به‌خصوص برای مصاحبه/تحلیل روایت).

---

2) مغز/نوروسایکولوژی نوجوان – ستون عصبی-شناختی

برای اینکه «نورو» در کارت واقعی و جدی باشد:

• Casey, Getz, & Galvan – “The adolescent brain” (Developmental Review, 2008): مرور کلاسیک درباره کنترل شناختی، تصمیم‌گیری و ویژگی‌های غیرخطی نوجوانی. (ScienceDirect)

---

3) اعتماد معرفتی، مرجعیت دانشی و “Epistemic Authority/Trust”

برای محورهایی مثل:
Epistemic Authority, Trust, and Adolescent Identity…

ستون «Epistemic trust» (کلاسیکِ معاصر در روان‌درمانی/تحول)

• نظریه «mentalizing و epistemic trust» (Fonagy و همکاران): نقطه شروع مهم برای فهم «چرا نوجوان به یک منبع اعتماد می‌کند و دانش را قابل‌پذیرش می‌بیند». (Karger Publishers)

• کتاب مروری دانشگاهی درباره «Mentalizing & Epistemic Trust» (Oxford Academic, 2021) برای چارچوب‌بندی دقیق مفهومی. (OUP Academic)

ستون «epistemic authority» در عصر دیجیتال (جدید و بسیار به‌روز)

• “Epistemic authority in the digital public sphere” (Oxford, 2024): چارچوب تلفیقی برای مرجعیت دانشی در عصر رسانه/فناوری. (OUP Academic)

• مقاله جدید SAGE درباره «epistemic trust and authority» (به‌عنوان مرور مفهومی) (SAGE Journals)

• برای نزدیک‌کردن به “algorithmic authority”: مفهوم «اقتدار الگوریتمی» در ادبیات جدید. (arXiv)

---

4) GenAI و نوجوانان در زیست‌جهان واقعی (داده/گزارش‌های معتبر جدید)

این‌ها برای «فصل زمینه»، «واقعیت میدانی»، و توجیه مسئله تحقیق حیاتی‌اند:

• Hopelab + Common Sense + NORC: Teen & Young Adult Perspectives on Generative AI (2024): داده پیمایشی درباره نگرش‌ها، نگرانی‌ها، تجربه‌ها. (digitalthriving.gse.harvard.edu)

• مطالعه 2024 درباره اینکه نوجوان‌ها GenAI را چطور معنا می‌کنند و اثرش را بر هویت/آینده می‌بینند (UCLA / Girls Who Code). (UCLA Center X)

(برای ریسک‌های رابطه‌محور با چت‌بات‌ها و پیوند با هویت/سلامت روان، خبر معتبر هم وجود دارد؛ به‌خصوص برای بخش «خطرات/حفاظت» در چارچوب اخلاقی.) (The Washington Post)

---

5) عاملیت، مسئولیت اخلاقی و رشد اخلاقی نوجوان (Moral Agency/Responsibility)

برای عناوینی مثل:
Agency, Moral Responsibility… و Foundations of Moral Agency…

کلاسیک‌های ستون اخلاق/رشد اخلاقی

• Lawrence Kohlberg – The Philosophy of Moral Development (1981): ستون کلاسیک «مراحل و ایده عدالت» (حتی اگر منتقد داشته باشد، باید بلد باشی). (Google Books)

• Elliot Turiel – The Development of Social Knowledge: Morality and Convention (1983): نظریه حوزه‌های اخلاقی/قراردادی/فردی (برای تحلیل “responsibility” در نوجوان). (Google Books)

منابع جدیدِ مرور (برای به‌روز بودن)

• مرور جدید درباره «مقایسه و پیشرفت‌های حوزه رشد اخلاقی در نوجوانی» (Malti و همکاران، 2021 – فایل مروری). (University of Toronto Mississauga)

• مقاله 2023 در Frontiers درباره ساختار moral agency و پیوند فلسفه و علوم اعصاب (برای پیوند neuro+ethics عالی است). (Frontiers)

• نمونه مطالعه عصبی-تصویربرداری درباره agency در قضاوت‌های اجتماعی-اخلاقی در کودکان/نوجوانان (ACN, 2023). (OUP Academic)

---

6) چارچوب‌های اسلامی برای اخلاق AI و انسان/خود (Islamic Ethics + Self/Subjectivity)

برای عناوینی مثل:
Islamic Ethical Implications… و Reconceptualizing adolescent subjectivity…

اسلامی‌سازی سطحی نه—این‌ها برای «چارچوب واقعی» لازم‌اند

• مقاله بسیار جدید Springer (2025): Islamic Ethics and AI (نقد رویکردهای رایج مقاصدی/قواعد فقهی و پیشنهاد چارچوب «امانت/اعتماد»). (Springer Link)

• نمونه مقاله چارچوب مقاصدی برای AI (به‌عنوان یک مسیر رایج در ادبیات). (Zenodo)

«خود/نفس/سوبژکتیویته» در اندیشه اسلامی (برای پیوند با هویت)

• مدخل علمی و دانشگاهی درباره نفس (nafs) و مفهوم Self در اسلام (St Andrews Encyclopaedia of Theology): بسیار مفید برای بخش «subjectivity». (St Andrews Encyclopaedia of Theology)

• فصل دانشگاهی جدید درباره مفاهیم نفس و روح در روان‌شناسی اسلامی (Springer chapter, 2024). (Springer Link)

---

7) “Identity-safe AI use” در آموزش (بُعد آموزشی/سیاست‌گذاری)

برای عنوان:
Islamic Perspectives on Identity-Safe AI Use in Adolescence…

• گزارش/چارچوب درباره Identity-Safe Schools/Classrooms (Learning Policy Institute / ERIC): برای طراحی مداخله آموزشی و محافظت از هویت در محیط یادگیری. (Learning Policy Institute)

• UNICEF – Policy guidance on AI and children: استاندارد سیاستی کودک‌محور (خیلی معتبر و قابل استناد در پروپوزال/گرنت). (UNICEF)

• OECD Recommendation on AI (2019) و UNESCO Recommendation on AI Ethics (2021): برای فصل چارچوب اخلاقی کلان/حاکمیتی. (OECD AI)

---

یک پیشنهاد عملی برای «تسلط» (ترتیب خواندن)

اگر بخواهی با کمترین اتلاف وقت مسلط شوی، این ترتیب بهترین ROI را دارد:

1. Erikson + Marcia (هویت) (Google Books)

2. Casey 2008 (نوجوان و مغز) (ScienceDirect)

3. Epistemic trust (Fonagy) + epistemic authority دیجیتال (Oxford 2024) (Karger Publishers)

4. گزارش‌های نوجوان و GenAI (Hopelab/Common Sense/NORC + UCLA/GWC) (digitalthriving.gse.harvard.edu)

5. Kohlberg + Turiel + مرورهای جدید moral agency (Google Books)

6. Islamic ethics & AI (Springer 2025) + Self/nafs منابع دانشگاهی (Springer Link)

7. identity-safe + UNICEF/OECD/UNESCO برای تبدیل کار به «چارچوب راهنما/سیاست» (Learning Policy Institute)

بحران هویت

Erik Erikson – Identity: Youth and Crisis (1968): متن مادرِ مفهوم «بحران هویت» در نوجوانی.
 

هشتاد و دو مقاله

1. A Safe Digital Future: An Integrated Approach to Parental Controls in Social Media and Gaming Platforms  
2. A Comparison of Parenting Strategies in a Digital Environment: A Systematic Literature Review  
3. A Critical Analysis of the Political Binary Affecting Social Media Amongst Youth in Artificial Intelligence  
4. Adolescents’ Digital Career Aspirations: Evidence for Gendered Pathways in a Digital Future  
5. AI and Adolescent Relationships: Bridging Emotional Intelligence and Practical Guidance  
6. AI Constructs Gendered Struggle Narratives: Implications for Self-Concept and Systems Design  
7. AI Technology Panic—Is AI Dependence Bad for Mental Health? A Cross-Lagged Panel Model and the Mediating Roles of Motivations for AI Use Among Adolescents  
8. AI Through the Eyes of Gen Z: Setting a Research Agenda for Emerging Technologies That Empower Our Future Generation  
9. AI-Driven Content Filtering on Instagram and Its Impact on Youth Lifestyle and Interaction  
10. AI-Driven Identity Confusion in Adolescents: A Neuropsychological Perspective  
11. AI-Enhanced Youth Career Guidance by Mapping Future Employment Paths with Theory and Practical Application  
12. An Artificial Intelligence Chatbot for Young People’s Sexual and Reproductive Health in India (SnehAI): Instrumental Case Study  
13. Are My Photos Worth a Thousand Ads? Gen Z Consumers’ Perspectives on Personalized Myselfie Advertising and Its Implication for AI Algorithms  
14. Artificial Intelligence in Social Media Marketing and the Effects on Youth: The Case of Instagram  
15. Artificial Intelligence–Assisted Tools for the Detection of Anxiety and Depression Leading to Suicidal Ideation in Adolescents: A Review  
16. Artificial Intelligence in Human Growth and Development: Applications Through the Lifespan  
17. Artificial Intelligence Literacy Education in Secondary Schools: A Review  
18. Barriers to Mediation Among US Parents of Adolescents: A Mixed-Methods Study of Why Parents Do Not Monitor or Restrict Digital Media Use  
19. Benefits and Drawbacks of Leveraging ChatGPT to Enhance Writing Skills in Secondary Education  
20. Challenges of Communication with Gen Z in the Era of Artificial Intelligence–Interceded Digital Economy  
21. Constructing Dreams Using Generative AI  
22. Creative Self-Efficacy, Learning Agility, and Proactive Career Behaviors: The Moderated Mediation Effect of Positive AI Attitudes Among Young Adults  
23. Digital Companionship with Artificial Social Intelligence: Conversational Chatbots and Their Fulfillment of Social Needs of Adolescents  
24. Digital Companionship or Psychological Risk? The Role of AI Characters in Shaping Youth Mental Health  
25. Divine LLaMAs: Bias, Stereotypes, Stigmatization, and Emotion Representation of Religion in Large Language Models  
26. Does Comparing with Generative Artificial Intelligence Harm Self-Esteem? Testing a Model Linking Social Comparison Orientation to Rejection–Identification Process  
27. Effectiveness of AI-Driven Conversational Agents in Improving Mental Health Among Young People: Systematic Review and Meta-Analysis  
28. Effectiveness of Mental Health Chatbots in Depression and Anxiety for Adolescents and Young Adults: A Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials  
29. Emerging AI Individualism: How Young People Integrate Social AI into Everyday Life  
30. Emotional Intelligence and Adolescents’ Use of Artificial Intelligence: A Parent–Adolescent Study  
31. Enhancing Employability in the Age of AI and Automation: A Systematic Review of the Role of Digital Skills and Psychological Resources for School-to-Work Transitions  
32. Evaluating Predictive Artificial Intelligence Approaches Used in Mobile Health Platforms to Forecast Mental Health Symptoms Among Youth: A Systematic Review  
33. Following Christ, Not Trends: Christian Ethical Formation for Adolescents in the Digital Age  
34. From Beats to Bytes: Electronic Dance Music, Artificial Intelligence, and Teen Identity  
35. From Social Media to Artificial Intelligence: Improving Research on Digital Harms in Youth  
36. Gendered Digital Harms and Youth Ideological Trajectories: Socioeconomic Challenges of Digital Platforms  
37. How Religiosity Influences Adolescent AI Interaction and Family Ties  
38. Impacto de la Inteligencia Artificial en la Adolescencia: Riesgos y Líneas de Acción  
39. Impacto del Uso de Redes Sociales con Inteligencia Artificial en la Autoestima y la Identidad de Adolescentes  
40. In the Black Mirror: Youth Investigations into Artificial Intelligence  
41. Influence of Artificial Intelligence on Students’ Career Competencies and Career Resources: A Global Perspective  
42. Integrating Islamic Work Ethics and AI Literacy to Enhance Employability of Vocational Students Through Self-Efficacy and Digital Adaptability  
43. Intervention Communication Strategy: Boosting Fight Against Drug Abuse Among Nigerian Youth Through Artificial Intelligence–Generated Memes on Social Media  
44. Investigating How AI Personalization Algorithms Influence Self-Perception, Group Identity, and Social Interactions Online  
45. Investigating Youth AI Auditing  
46. Knowledge of AI as a Future Work Skill for Career Sustainability  
47. Long-Term Effects of Algorithm-Driven Content Consumption on Youth Development and Psychological Perceptions  
48. Mediating Effect of AI Attitudes and AI Literacy on the Relationship Between Career Self-Efficacy and Job-Seeking Anxiety  
49. More Than Just a Chat: A Taxonomy of Consumers’ Relationships with Conversational AI Agents and Their Well-Being Implications  
50. Muslim Religiosity in the Digital Transformation: How Young People Deal with Images of Islam in the Media  
51. Navigating Career Pathways: Insights from Education, Psychology, and Technology  
52. No, Alexa, No: Designing Child-Safe AI and Protecting Children from the Risks of the Empathy Gap in Large Language Models  
53. Parental and Artificial Intelligence Perspectives on Adolescent Sexting: A Comparative Analysis  
54. Parental Mediation Strategies in the Age of Artificial Intelligence  
55. Parenting in the Age of Artificial Intelligence: Digital Guardians  
56. Primary and Secondary School Students’ Career Aspirations and Job Automation-Related Risks  
57. Psychotherapy, Artificial Intelligence, and Adolescents: Ethical Aspects  
58. Religious Actors and Artificial Intelligence: Examples from the Field and Suggestions for Further Research  
59. Representation Bias of Adolescents in AI: A Bilingual, Bicultural Study  
60. Supporting Children’s Career Aspirations Under Changing Career Conditions: A Systematic Review of Intervention Approaches  
61. Supporting Youth Mental and Sexual Health Information Seeking in the Era of Artificial Intelligence–Based Conversational Agents: Current Landscape and Future Directions  
62. The Consumer Socialization Process: How Social Media Affects Youth Luxury Consumption  
63. The Impact of Generative Conversational Artificial Intelligence on the LGBTQ Community: Scoping Review  
64. The Impact of Artificial Intelligence on Youth Values: Examining Diversity, Inclusion, and Bias  
65. The Intersection of Cyberwarfare, Social Media, and Adolescent Self-Esteem: A Forensic Cyberpsychology Analysis  
66. The Mental Health Effect for Adolescents with the Use of Machine Learning on Social Media Data  
67. The Phenomenon and Ethics of Artificial Intelligence in Shaping Youth Worldview  
68. The Potential of Diverse Youth as Stakeholders in Identifying and Mitigating Algorithmic Bias for a Future of Fairer AI  
69. The Relationship Between the Mental Ill-Being of Youth and a Question They Wish to Ask Artificial Intelligence: An Exploratory Study  
70. The Role of Artificial Intelligence in the Study of the Psychology of Religion  
71. Understanding Adolescents’ Perceptions of Benefits and Risks in Health AI Technologies Through Design Fiction  
72. Understanding Teen Overreliance on AI Companion Chatbots Through Self-Reported Reddit Narratives  
73. Unsettled Horizon: Adolescents’ Career Expectations in Volatile, Uncertain, Complex, and Ambiguous Contexts  
74. Using Artificial Intelligence to Promote Adolescents’ Learning Motivation: A Longitudinal Intervention From Self-Determination Theory  
75. Voices of the Future: Generation Z’s Views on AI’s Ethical and Social Impact  
76. What Makes Chinese Adolescents Glued to Their Smartphones? Network and Longitudinal Analysis of Adverse Childhood Experiences  
77. Youth Perspectives on Technology Ethics: Analysis of Teens’ Ethical Reflections on AI in Learning Activities  
78. Youth-Centered GAI Risks: A Taxonomy of Generative AI Risks from Empirical Data  
79. الهویة الافتراضیة لدى المراهقین: دراسة میدانیة لعینة من المراهقین بمدینة سطیف  
80. بررسی اثرات هوش مصنوعی بر ابعاد تعلیم و تربیت اسلامی و نقش آن در شکل‌گیری هویت اسلامی ایرانی کودک و نوجوان  
81. تاثیر هوش مصنوعی و فناوری‌های نوین بر هویت فرهنگی و اجتماعی نسل جوان ایران  
82. پیامدهای تربیتی هوش مصنوعی بر شکل‌گیری هویت دانش‌آموزان نسل جدید