چارچوب مفهومی مقاله
«هوش مصنوعی و شکلگیری هویت نوجوان»
1️⃣ هسته مرکزی مدل: هویت نوجوان (Adolescent Identity)
در مرکز مدل، هویت نوجوان قرار دارد که شامل ابعاد زیر است:
هویت فردی / خودپنداره (Self-concept, Self-esteem)
هویت اجتماعی (جایگاه در گروه همسالان، تعلق اجتماعی)
هویت اخلاقی و ارزشی (ارزشها، باورها)
هویت دینی و فرهنگی
هویت تحصیلی و شغلی (career identity)
این بخش ریشه در نظریههای اریکسون و مارسیا دارد (بحران هویت، اکتشاف و تعهد).
2️⃣ متغیرهای مستقل اصلی: اکوسیستم هوش مصنوعی در زیستجهان نوجوان
این بخش نشان میدهد نوجوان در چه میدانهایی با هوش مصنوعی مواجه است:
A. تعامل مستقیم نوجوان با هوش مصنوعی
چتباتها و همراهان هوشمند (AI companions)
الگوریتمهای توصیهگر شبکههای اجتماعی
هوش مصنوعی مولد (تولید متن، تصویر، موسیقی)
ابزارهای آموزشی مبتنی بر AI
B. تعامل غیرمستقیم
شخصیسازی محتوا
فیلترینگ و سانسور الگوریتمی
مقایسه اجتماعی مبتنی بر AI
بازنماییهای هویتی در فضای دیجیتال
3️⃣ سازوکارهای روانشناختی میانجی (Mediating Mechanisms)
این بخش «چگونه اثر میگذارد؟» را توضیح میدهد:
🔹 شناختی
مقایسه اجتماعی با AI
درونیسازی استانداردهای الگوریتمی
وابستگی شناختی به تصمیمهای AI
🔹 هیجانی
تنظیم هیجان با AI
احساس تعلق یا طرد دیجیتال
اضطراب، سردرگمی هویتی
🔹 اجتماعی
جایگزینی روابط انسانی با روابط مصنوعی
بازتعریف گروه دوستی
کاهش/افزایش سرمایه اجتماعی
4️⃣ عوامل زمینهای و تعدیلگر (Moderators)
این عوامل شدت و جهت اثرگذاری AI بر هویت نوجوان را تغییر میدهند:
🟡 فردی
سن و مرحله رشد
جنسیت
سواد هوش مصنوعی
هوش هیجانی
سبک دلبستگی
🟢 خانوادگی (والدگری دیجیتال)
سبک فرزندپروری دیجیتال
نظارت والدین
استفاده از ابزارهای Parental Control
گفتوگوی والد–نوجوان درباره AI
🔵 نهادی–اجتماعی
مدرسه و نقش معلم
سیاستهای آموزشی
فرهنگ و مذهب
جهانیشدن و رسانههای فراملی
5️⃣ پیامدها (Outcomes)
🔴 پیامدهای مثبت (فرصتها)
تقویت خودآگاهی
توانمندسازی شغلی
یادگیری شخصیسازیشده
افزایش خلاقیت
مشارکت اجتماعی دیجیتال
🔴 پیامدهای منفی (تهدیدها)
سردرگمی هویتی
تضعیف خودپنداره
وابستگی روانی به AI
تضعیف هویت دینی/فرهنگی
کاهش نقش مدرسه و معلم
6️⃣ توصیف گرافیکی مدل (برای شکل مقاله)
میتوانید مدل را اینگونه رسم کنید:
اکوسیستم هوش مصنوعی
(شبکههای اجتماعی، چتباتها، آموزش، الگوریتمها)
↓
سازوکارهای شناختی – هیجانی – اجتماعی
↓
هویت نوجوان
(فردی | اجتماعی | دینی | شغلی)
↓
پیامدها (فرصتها / تهدیدها)
[عوامل تعدیلگر]
فردی | خانوادگی | مدرسه | فرهنگ | جهانیشدن
7️⃣ مزیتهای علمی این چارچوب
✔ تلفیق روانشناسی رشد، جامعهشناسی و مطالعات رسانه
✔ قابلیت استفاده در پژوهشهای مروری، کیفی و کمی
✔ امکان استخراج فرضیهها یا سؤالات پژوهش
✔ همراستا با ادبیات جدید «AI & Youth Identity»
- ۰۴/۰۹/۲۷