التعارض بین الأدلّة المحرزة

1- تعارض بین ادله محرزه

دلیل محرز چنانکه گذشت شامل دلیل شرعی لفظی و عقلی است که دلیل شرعی به نوبه خود به دلیل شرعی لفظی و غیر لفظی تقسیم می شود. دلیل عقلی تنها در صورتی که قطعی باشد حجت است، ولی هر دو قسم دلیل شرعی یعنی لفظی و غیر لفظی اگر قطعی باشد حجت است و بعضی از ادله شرعی نیز با وجود قطعی نبودن به دلیل اینکه دلیل قطعی بر حجیت آن ها داریم، حجت هستند.

پس هنگامی که دلیل عقلی با دلیل دیگری از هر نوع که باشد تعارض کند، اگر دلیل عقلی قطعی باشد در هر حال بر معارضش مقدم می شود، 

فإذا تعارض الدلیل العقلیّ مع دلیل ما فإن کان الدلیل العقلیّ قطعیّا قدّم على معارضه على أیّ حال، لأنّه یقتضی القطع بخطإ المعارض، و کلّ دلیل یقطع بخطئه یسقط عن الحجّیّة، و إن کان الدلیل العقلیّ غیر قطعیّ فهو لیس حجّة فی نفسه لکی یعارض ما هو حجّة من الأدلّة الاخرى.

و إذا تعارض دلیلان شرعیّان فتارة یکونان لفظیّین معا، و اخرى یکون أحدهما لفظیّا دون الآخر، و ثالثة یکونان معا من الأدلّة الشرعیّة غیر اللفظیّة، و المهم فی المقام الحالة الاولى لأنّها الحالة التی یدخل ضمنها جلّ موارد التعارض التی یواجهها الفقیه فی الفقه، و سنقصر حدیثنا علیها. فنقول: إنّ التعارض بین دلیلین شرعیّین لفظیّین عبارة عن التنافی‌